Bắt đầu sáng tác từ năm 1967, nhà văn nữ Lệ Hằng đã từng nổi tiếng ở Sài Gòn với các tác phẩm trước 30.4.1975: Thung Lũng Tình Yêu, Tóc Mây, Bản Tango Cuối Cùng, Ngựa Hồng, Mắt Tím, Tình Yêu Như Băng Sơn, Chết Cho Tình Yêu, Kinh Tình Yêu... Từ sau 1975 bà tiếp tục sáng tác ở hải ngoại, đi đi về về VN, một số tác phẩm chính trong giai đoạn này: Sa tăng Dịu Dàng (1992), Nghề Làm Vua (truyện dài1992), Hạnh Phúc Quanh Ðây (truyện phim, Sài Gòn 1981), Bình Nguyên Xanh (truyện phim, Sàigòn 1982), Năm 2100, Bên Kia Là Núi, Nói Thầm Với Ðá (1998)...

Trả lời trên tạp chí Văn Học (số 119 tháng 3- 1996), nhà văn nữ này tự nhìn lại "Lệ Hằng thời kỳ trước 1975 ở Sài Gòn": "Trước năm 1975 hả ? Trời ơi, tức cười lắm, tôi đúng là chiếc xe mới ra lò phóng vun vút trên xa lộ Biên Hòa, văng cả khói vào mặt người khác, chắc nhiều người bực lắm. Tránh sao nổi cái màn vượt tốc độ, rồi lạng quạng sang lane ẩu. May quá, nhờ phước đức ông bà để lại, tôi không húc ai toi mạng. Tôi cũng ân hận, đã viết nhanh, viết ào ào nhưng vẫn không nói hết được những điều mình muốn nói. Bây giờ nhờ ơn thời gian, nhờ uống quá nhiều chén đắng ở bên nhà cũng như ở xứ người, tôi cảm thấy mình người lớn hơn, tự thưởng cho mình một chút thong dong tự tại để viết một cách...chà tôi thuộc loại gà tồ ăn nói không khéo lắm, thôi nói đại...viết một cách vừa nghiêm chỉnh vừa ngông đời!".

Đối với bà, cũng như hầu hết văn nghệ sĩ định cư ở hải ngoại, thì chỗ dựa của nhà văn là độc giả. Lệ Hằng cũng nhìn nhận rằng tương lai của văn học hải ngoại tùy thuộc vào hai việc:

- Ở hải ngoại, trong vòng hai mươi năm tới nữa liệu còn có ai thưởng thức tiếng Việt nữa không? Cộng đồng người Việt ở các nước đã, đang và sẽ làm gì để nuôi dưỡng, phát triển nhu cầu thưởng thức văn học tiếng Việt?

- Một lúc nào đó hoàn cảnh đất nuớc cởi mở, văn học hải ngoại có thể "nhập khẩu" trở vào trong nước, liệu các nhà văn hải ngoại có đủ tác phẩm xứng đáng để xuất bản về nước?

Hai câu hỏi thẳng thắn, ray rứt không riêng của một văn thi sĩ hải ngoại nào.

Quả thật đáng lo ngại, khi mà nhà văn Lệ Hằng nêu trường hợp chính bản bà: lúc mới sang Úc "tưởng bở lắm", bà lao vào viết nào là truyện dài, truyện ngắn, tiểu thuyết, rồi bà cũng in được một số cuốn. Nhưng càng ngày bà càng thắm thía rằng chỉ nên viết cái gì dễ đọc hơn, vì vậy, bà đã xoay qua phụ trách mục "tâm tình bạn đọc". Bà nói: "Nó dễ viết hơn, người ta thắc mắc cái gì thì mình viết cái đó. Người ta yêu quí cái gì mình viết cái đó!".

Mới đây, trả lời phỏng vấn của đài ABC (Úc), trước câu hỏi: Là một nhà văn đã cho ra đời nhiều tác phẩm lãng mạn (.....) thế mà nay, bà không thể tiếp tục sáng tác những chuyện ngắn chuyện dài như thế? Nhà văn Lệ Hằng cho rằng: "Tôi không thể nào viết nhiều được. Sau một thời gian suy nghĩ, tôi thấy rằng, số lượng người đọc văn chương tiếng Việt ngày càng ít đi. Các em lớn lên thì đọc tiếng Anh. Còn người lớn tuổi thì đâu có thời giờ đọc nhiều. Nhiều khi viết rất là khổ cực. Phải can đảm mới viết được. Mà viết xong in ra lại càng khủng khiếp hơn nữa. Mà in xong rồi lại phải bắt bạn bè tổ chức ra mắt sách cho mình. Tổ chức ra mắt sách xong thì ê chề lắm, bởi vì, cuối cùng chỉ có bạn bè đến với mình thôi. Thành ra tôi cần lắng nghe tiếng động hay âm thanh cuồng nộ của người đọc đáp ứng lại, thì may ra lửa tình hay lửa tiểu thuyết trong tôi mới sống lại, chứ không có lửa thì không viết tiểu thuyết được. Hồi xưa, tôi nhớ ở Sài Gòn, mỗi ngày tôi đến tòa soạn hay đến tòa báo, tôi nhận được cả cọc thơ. Nghĩa là một lời mình nói ra, nó vang vọng lại mình. Còn bây giờ, giỏi lắm tôi nhận được 5, 6 lá thư của độc giả!".

"Lệ Hằng không phải là nhà văn VN duy nhất tại Úc bày tỏ nỗi ưu tư về tình trạng xuống dốc của văn chương VN ở nước ngoài", phóng viên đài Úc ABC nhận định như vậy sau cuộc trò chuyện với nhà văn Lệ Hằng. Nhà văn nữ Lệ Hằng cũng nói lên thực trạng: "Vô tiệm sách thì tôi không biết mua cuốn nào. Có nghĩa là, số lượng sách và ngay cả nhà văn, nhà thơ, nhà báo cũng quá nhiều. Bằng chứng là, hội trung tâm văn bút của người Việt mình nhiều không đếm được, không biết bao nhiêu là trung tâm văn bút nữa! Nhà văn, nhà thơ, nhà báo cũng quá nhiều. Chính sự kiện này làm cho tâm cảm của tôi bị "shock" khiến tôi không viết được, thì đúng hơn là vì vấn đề sở hụi. Các nhà xuất bản vẫn sẵn lòng bỏ tiền ra in sách cho mình. Tôi đã đi một vòng thăm hỏi các bạn bè nhà văn của tôi, nhà văn lớn, nhà văn nhỏ. Tôi thấy sách in xong để trong garage nhiều lắm, và vợ con họ cứ ca cẩm rằng, in sách không có chỗ mà để!".

Một năm vừa đi qua, mong rằng những khó khăn trên đây của nhà văn Lệ Hằng nói riêng, của các văn nhân thi sĩ hải ngoại nói chung, sẽ được giải toả phần nào trong năm mới. Quả thật, khi mà Việt Nam đã thực hiện chính sách mở cửa thì việc "hội nhập trở về" của các cây bút Việt định cư ở nước ngoài chỉ còn là vấn đề thời gian...

A.H